Rusya, A-50U Havadan Erken Uyarı Uçuşlarını Yeniden Başlattı

Rusya, 2024’te kaybettiği iki uçağın ardından A-50U erken uyarı uçaklarını Ukrayna’da yeniden kullanmaya başladı

Rusya Federasyonu’nun sahip olduğu A-50U Havadan Erken İhbar ve Kontrol (AEW&C) uçaklarından en az biri, 2025 yılı itibarıyla Ukrayna’da tekrar aktif hale geldi. Russian Weapons tarafından 10 Mart 2025’te bildirildiğine göre, savaşın başlamasından önce Rusya Hava-Uzay Kuvvetleri envanterinde bulunan sekiz A-50U’dan biri Sumy bölgesinde operasyonlara yeniden başladı. Ancak tek bir uçağın uzun aralıklarla görev yapıp yapmadığı veya iki ila üç uçağın dönüşümlü olarak kullanılıp kullanılmadığı netlik kazanmadı.

A-50U’nun dönüşü, kapsamlı radar keşif operasyonlarının yeniden başladığına ve muhtemel büyük çaplı askeri harekâtlar için hazırlık yapıldığına işaret ediyor. Bu uçaklar, İHA’lara kıyasla daha yüksek hassasiyetle hedef belirleme ve savaş alanı gözetleme imkânı sunuyor.

Rusya’nın A-50U Kayıpları ve Operasyonel Zorluklar

Rusya, Ukrayna savaşının başlamasından bu yana birden fazla A-50 ve A-50U kaybı yaşadı.

• 14 Ocak 2024’te, 610. CBP i PLS birimine ait “37 kırmızı” kuyruk numaralı A-50U, Berdiansk yakınlarında MIM-104C Patriot füzesiyle düşürüldü.
• 23 Şubat 2024’te bir başka A-50U, Krasnodar Krayı üzerinde S-200 füzesiyle vuruldu.
• 26 Şubat 2023’te, Belarus’un Machulishchi hava üssünde bir A-50’ye yönelik insansız hava aracı saldırısı düzenlendi.

Bu kayıplar, Rusya’nın AEW&C filosunun operasyonel kapasitesini ciddi şekilde sınırlandırdı ve savaş stratejisini değiştirmeye zorladı. A-50U uçaklarını korumak için Su-30SM savaş uçaklarının eşlik ettiği bildiriliyor.

A-50U’nun Stratejik Önemi

Rus Hava-Uzay Kuvvetleri için A-50U uçakları savaş alanı gözetleme, hedef takibi ve komuta-kontrol yetenekleri açısından kritik bir rol oynuyor. Ancak Ukrayna hava savunma sistemlerinin menzilinden kaçınmak için artık ön cepheden en az 200 km uzaklıkta devriye uçuşu yapıyorlar.

İngiltere Savunma Bakanlığı, 14 Ocak 2024’te düşürülen A-50U’nun büyük ihtimalle Patriot PAC-2 füzesiyle vurulduğunu doğruladı. Ukrayna Genelkurmay Başkanı Valeriy Zalujnıy, bu saldırının sorumluluğunu üstlendi ve aynı operasyon sırasında bir IL-22M komuta uçağının da hasar aldığını belirtti.

ABD Ordusu’ndan Albay Rosanna Clemente, 2024 Fires Symposium etkinliğinde Ukrayna’nın Patriot hava savunma sistemlerini kullanarak A-50U’yu başarılı bir şekilde düşürdüğünü açıkladı.

Bu olay, Batı tarafından sağlanan hava savunma sistemlerinin etkinliğini gösteren bir örnek olarak değerlendirildi. Patriot PAC-2’nin:

• AN/MPQ-53 veya AN/MPQ-65 radar sistemlerini kullandığı,
• 160 km mesafeye kadar hedefleri takip edebildiği,
• 70 km menzilde ve 24 km irtifada etkili bir şekilde önleme yapabildiği belirtildi.

Bu gelişmeler, Rus hava keşif kabiliyetlerine önemli bir darbe vurdu.

Rusya’nın A-50U Üretimini Yeniden Başlatma Kararı

Bu kayıpların ardından, Rusya devlet savunma sanayi şirketi Rostec, 29 Şubat 2024’te A-50U üretimine yeniden başlayacağını duyurdu. Vega Concern ve Beriev Uçak Şirketi tarafından yürütülen projeyle AEW&C filosunun yenilenmesi amaçlanıyor.

Yeni A-50U uçakları:

• Dijital aviyonik sistemlere sahip olacak,
• Sinyal işleme ve hedef takibi hızlandırılacak,
• S-400 hava savunma sistemleriyle entegrasyon için optimize edilecek,
• Yer ve hava hedeflerini tespit etme yetenekleri geliştirilecek.

A-50U’nun Teknik Özellikleri ve Yeni Yetenekleri

İlk olarak 1985 yılında hizmete giren Beriev A-50, Tu-126 AWACS uçağının halefi olarak geliştirildi. 2011’de modernize edilen A-50U, özellikle Suriye ve Ukrayna’daki operasyonlarda aktif olarak kullanıldı.

A-50U, Shmel-M çok modlu radar sistemiyle donatılmıştır ve şu yeteneklere sahiptir:

• Zırhlı araç hareketlerini 250 km mesafeden tespit edebilme,
• Düşük irtifada uçan F-16AM savaş uçaklarının 270 km’den belirlenmesi,
• SCALP-EG seyir füzelerinin 80-100 km mesafeden saptanması,
• ATACMS füzelerinin 550-600 km mesafeden tespit edilmesi.

Bu uçaklar, S-350 Vityaz, Buk-M3A ve S-400 hava savunma sistemlerine anlık hedefleme verisi sağlayarak düşük irtifa hedeflerinin etkili şekilde imha edilmesine yardımcı oluyor.

Askerî blog yazarı ve Ka-52/M helikopter pilotu “Voevoda”, A-50U’nun aktif X-band faz dizili radar sistemiyle yükseltildiğini öne sürdü. Bu yükseltmenin:

• Küçük kara hedeflerini (topçu sistemleri, hava savunma birimleri) daha iyi tespit etmeyi sağlayacağı,
• Tornado-S çok namlulu roket sistemleri ve Iskander-M balistik füzeleri için hassas hedefleme verisi sunacağı belirtiliyor.

İlyuşin IL-76MD platformuna dayanan A-50U’nun bazı teknik özellikleri şöyle:

• Kanat açıklığı: 50,50 m
• Uzunluk: 48,27 m
• Yükseklik: 14,80 m
• Azami kalkış ağırlığı: 190.000 kg
• Yakıt kapasitesi: 109.480 litre
• Motorlar: 4 × D-30KP turbofan, her biri 12.000 kgf itiş gücü
• Azami hız: 800 km/s
• Operasyonel menzil: 7.500 km
• Servis tavanı: 12.000 m
• Mürettebat: 5 uçuş personeli + 10 radar operatörü

Sonuç: Rusya’nın AEW&C Stratejisindeki Değişim

Rusya, A-50U kayıpları nedeniyle hava keşif ve erken uyarı operasyonlarında önemli zorluklarla karşı karşıya. Ancak yeniden üretime başlanması ve uçakların daha geriden operasyon yapmasıyla kayıpların etkisini azaltmaya çalışıyor.

Ukrayna’nın Batı destekli hava savunma sistemleri, Rus AEW&C kabiliyetlerine meydan okumaya devam ederken, A-50U’nun korunması için Su-30SM savaş uçakları eşlik etmeye başladı. Bu durum, Rusya’nın savaş alanı gözetleme ve hava savunma operasyonlarında yeni stratejilere yöneldiğini gösteriyor.