Çin’in uzay yolculuğu… Çin uzay için neler yapıyor

Çin’in Uzay Macerası

Çin, 1960’lardan itibaren uzay programlarına yatırım yapmaya başlamış ve yıllar içinde hem insansız hem de insanlı uzay görevlerinde önemli ilerlemeler kaydetmiştir. İşte Çin’in uzay seyahatleri tarihi, kullanılan roketler ve modüller hakkında detaylı bilgi:

Çin’in Uzay Programının Kilometre Taşları: İnsansız ve İnsanlı Görevler

• İlk Uydu Görevi (1970): Çin, 24 Nisan 1970’te “Dong Fang Hong 1” isimli ilk uydusunu Long March 1 (Chang Zheng 1 – CZ-1) roketi ile yörüngeye fırlattı. Bu görevle Çin, kendi uydusunu uzaya gönderen beşinci ülke oldu.
• İlk İnsanlı Görev (Shenzhou 5, 2003): Çin, 15 Ekim 2003 tarihinde ilk insanlı görevini gerçekleştirdi. Shenzhou 5 uzay aracı, Long March 2F (Chang Zheng 2F – CZ-2F) roketi ile yörüngeye gönderildi. Yang Liwei bu görevle uzaya çıkan ilk Çinli astronot oldu. Görev 21 saat sürdü.
• Tiangong-1 Uzay Laboratuvarı (2011): 29 Eylül 2011’de Çin, Tiangong-1 uzay laboratuvarını Long March 2F roketi ile yörüngeye gönderdi. Bu laboratuvar, astronotların (Taykonotların) yerleşim testlerini yapmak ve temel bilimsel araştırmalar yürütmek için kullanıldı.
• İlk Kadın Astronot (Shenzhou 9, 2012): Shenzhou 9 görevi, 16 Haziran 2012’de Tiangong-1’e kenetlenme gerçekleştirdi ve Liu Yang, uzaya çıkan ilk Çinli kadın astronot oldu.
• Tiangong-2 Uzay Laboratuvarı (2016): Çin, Tiangong-2’yi 15 Eylül 2016’da Long March 2F roketi ile yörüngeye gönderdi. Bu laboratuvar, uzay yaşamı ve tıbbi araştırmalar gibi konularda deneyler yapmak için kullanıldı.
• Tiangong Uzay İstasyonu (2021-günümüz): Çin, 29 Nisan 2021’de Tiangong Uzay İstasyonu’nun ana modülü olan Tianhe’yi Long March 5B roketi ile fırlattı. Bu istasyon, 2022 yılı sonunda tam anlamıyla operasyona geçti ve şu anda uzayda bilimsel araştırmalar için kullanılan bir platform olarak hizmet veriyor. Tiangong, Tianhe, Wentian ve Mengtian adlı üç ana modülden oluşuyor.

Tianhe, astronotların yaşam alanlarını, istasyonun kontrol merkezini ve destek sistemlerini içeriyor.

Wentian, mikro yerçekiminde daha gelişmiş bilimsel deneyler yapma kapasitesine sahip.

Mengtian ise dış ortam deneyleri için ek alan sağlayarak, yıldız rüzgarları ve kozmik ışınlar gibi uzay olaylarını incelemek için kullanılıyor.

Kullanılan Taşıyıcı Roketler ve Teknolojiler

Çin’in uzay görevlerinde en çok kullanılan roket serisi Long March (Chang Zheng) roketleridir. Bu roketlerin bazı önemli özellikleri şunlardır:

• Long March 2F (CZ-2F): İnsanlı uzay görevlerinde kullanılan bir roket türüdür. İki kademeli olan bu roket, Shenzhou görevlerinde ve Tiangong uzay modüllerinin taşınmasında kullanılmıştır.
• Long March 3B (CZ-3B): Çoğunlukla yüksek irtifa yörüngeye uydu taşıma görevlerinde kullanılır. Özellikle coğrafi sabit yörüngeye (GEO) büyük uyduların yerleştirilmesinde tercih edilmektedir.
• Long March 5 (CZ-5): Ağır yük roketi olarak kullanılan bu roket, Tiangong uzay istasyonunun ana modülü ve diğer büyük parçaların taşınmasında kullanılmıştır. İki kademeli olan Long March 5, güçlü itki kapasitesi ile tanınır.
• Long March 5B (CZ-5B): Uzay istasyonunun büyük modüllerinin yörüngeye taşınması için özel olarak tasarlanmış ve Çin’in en güçlü roketlerinden biridir. 350 km ila 450 km irtifada faaliyet gösterir.

Kullanılan İrtifalar

• Tiangong-1 ve Tiangong-2: Yaklaşık 340-380 km irtifada faaliyet gösterdi.
• Tiangong Uzay İstasyonu: Şu anda 400-450 km irtifada, düşük Dünya yörüngesinde (LEO) operasyonel olarak görev yapmaktadır.

Görevlerin Süresi

• Shenzhou 5: 21 saat sürdü.
• Shenzhou 6: 5 gün sürdü.
• Shenzhou 9: 13 gün boyunca Tiangong-1’de kalındı.
• Shenzhou 10: 15 gün sürdü.
• Tiangong Uzay İstasyonu: Astronotlar genellikle 6 aylık görev süreleri ile Tiangong’da bulunuyor.

Teknolojiyi Geliştiren Çinli Devlet Firmaları ve Organizasyonlar

• China National Space Administration (CNSA): Çin’in ulusal uzay ajansıdır ve tüm uzay programlarını koordine eder.
• China Aerospace Science and Technology Corporation (CASC): Çin’in en büyük devlet uzay sanayii şirketidir. Long March roketlerinin tasarımı ve üretimi bu kurum tarafından yapılmaktadır.
• China Academy of Space Technology (CAST): CASC’ye bağlı olarak faaliyet gösteren bir birimdir. Uydu, uzay istasyonları ve modüller gibi uzay araçlarının tasarımı ve üretiminden sorumludur.

Teknolojiyi Geliştiren Çin Özel Sektör Firmaları

• iSpace: Çin’in önde gelen özel uzay girişimlerinden biridir. Özellikle yörüngeye küçük uydular taşıma konusunda çalışmalar yürütmektedir.
• OneSpace: Ticari roket geliştirme projeleri yürüten bir diğer Çinli özel sektöre ait firmadır.
• LandSpace: Çin’in büyük ticari uzay firmalarından biri olup, taşıyıcı roketler geliştirmektedir. LandSpace, Çin’deki ilk özel fırlatma aracı şirketidir ve tüm gerekli sertifikasyonları almıştır. Çinli ticari uzay fırlatma sağlayıcısıdır. Zhuque-2 roketi, Temmuz 2023 itibarıyla ikinci uçuşunda yörüngeye ulaştıktan sonra dünyanın ilk metan yakıtlı yörünge fırlatma aracı oldu.
• Deep Blue Aerospace: Şirket, yeniden kullanılabilir roketlerin geliştirilmesiyle uğraşmaktadır .
• Galactic Energy: Şirketin hedefi, asteroitleri nadir metaller ve mineraller için madencilik yapmaktır
• LinkSpace: yeniden kullanılabilir roket teknolojisini geliştirmek için uçan dikey kalkış/dikey iniş (VTVL) roketleri üretiyor. LinkSpace, SpaceX ve Blue Origin gibi şirketlerden ilham alarak, vertikal fırlatma ve geri dönüş (VTVL) teknolojileri üzerinde çalışmaktadır. Şirket, uzay turizminin yaygınlaşmasına katkıda bulunmayı hedeflemektedir ve 10 yıl içinde herkese uzay turuna katılma fırsatını sunmayı amaçlar
• ExPace: ExPace, Çin devlet şirketi China Aerospace Science and Industry Corporation’ın (CASIC) tamamına sahip olduğu bir yan kuruluştur ve ticari roket bölümü olarak hizmet vermektedir. ExPace, alçak Dünya yörüngesine fırlatılan küçük uydu fırlatıcılarına odaklanmıştır. ExPace, Çin ticari fırlatma aracı şirketi olarak kurulmuştur.
• Orienspace: 2020 yılında Çin’de kurulan ticari bir havacılık kuruluşudur. Şirket, Gravity Serisi fırlatma araçları ve Force Serisi roket motorları tasarlar ve üretir.
• Space pioneer, resmi adıyla Beijing Tianbing Technology Co., Ltd., 2019 yılında Kang Yonglai tarafından kurulmuş bir Çinli uzay teknolojileri şirketidir. Şirket, yeniden kullanılabilir uzay roket teknolojileri geliştirerek, düşük maliyetli uzay fırlatma hizmetlerine erişim sağlamayı hedeflemektedir

Fırlatma Merkezleri

• Jiuquan Uydu Fırlatma Merkezi (JSLC): Çin’in ilk ve en eski fırlatma merkezi olup, genellikle insanlı görevlerde kullanılmaktadır.
• Xichang Uydu Fırlatma Merkezi (XSLC): Batı Çin’de bulunan bu merkez, genellikle coğrafi sabit yörüngeye uydu fırlatmalarında tercih edilir.
• Taiyuan Uydu Fırlatma Merkezi (TSLC): Kuzey Çin’de bulunur ve özellikle polar yörüngeye yapılan fırlatmalar için kullanılır.
• Wenchang Uydu Fırlatma Merkezi (WSLC): Hainan Adası’nda bulunan bu fırlatma merkezi, Çin’in yeni ve en gelişmiş fırlatma merkezidir. Long March 5 ve Long March 5B gibi ağır yük taşıyıcı roketlerin fırlatıldığı bir merkezdir.

Çin’in uzay programları, devlet destekli büyük firmaların yanı sıra özel sektördeki firmalarla da büyümeye devam ediyor. Çin’in insanlı ve insansız görevleri, ileri teknoloji roketler ve modüller ile dünya çapında rekabetçi bir konuma gelmiştir.

Çin uzay teleskobu “Xuntian” Çin kendi uzay istasyonu ile beraber kullanmak için bu teleskobu geliştirdi. Hubble teleskobu ile yarışacak kabiliyette.

Ayrıca Çin Uzay yörüngesel test aracı yani uzay uçağı projesinide yürütüyor ve ABD nin X-37B uzay uçağının  muadili olan Çin yapımı “Shenlong” uzay aracını 268 gün uzayda kullandı.