Avrupa Savunma Sanayii Ortak Tedarik Yasası (EDIRPA)
EDIRPA programı, AB ülkelerinin ortak savunma alımlarıyla savunma sanayisini güçlendirme ve acil ihtiyaçları karşılamayı hedefliyor.
EDIRPA Nedir?
EDIRPA (Avrupa Savunma Sanayii Ortak Tedarik Yasası), AB üyesi ülkeler arasında savunma tedarikinde iş birliğini teşvik etmeyi amaçlayan bir programdır. Özellikle Rusya‘nın Ukrayna‘ya yönelik saldırısının ardından ortaya çıkan acil ve kritik savunma ihtiyaçlarını karşılamak için ortak bir şekilde koordinasyon sağlayarak bu ürünlerin tedarik edilmesini hedefler.
Toplam 310 milyon Euro bütçeye sahip olan EDIRPA Enstrümanı, tüm üye ülkelerin acil ihtiyaç duyulan savunma ürünlerine erişimini kolaylaştıracaktır. Üye ülkeler arasındaki savunma tedariki iş birliğini ödüllendirerek, genellikle ortak tedarik süreçleriyle ilişkili olan karmaşıklığı azaltmayı amaçlamaktadır.
EDIRPA’nın Detayları
11 Mart 2022’de Versailles’da düzenlenen gayriresmi toplantıda, AB üye ülkelerinin liderleri Avrupa savunma kapasitesini artırma taahhüdünde bulunmuş ve şu konularda anlaşmaya varmıştır:
- Savunma harcamalarının önemli ölçüde artırılması,
- Ortak projelere ve savunma kapasitelerinin ortak tedarikine yönelik iş birliği yatırımlarının geliştirilmesi,
- Yenilikçiliğin teşvik edilmesi,
- AB savunma sanayisinin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi.
AB genelindeki talebi geniş ölçekte birleştirmek, Avrupa savunma sanayisine üretim kapasitelerini artırmaları ve değişen güvenlik ortamına hazırlanması için güçlü ve uzun vadeli sinyaller sağlayacaktır.
“Birlikte, daha fazla ve Avrupalı üretim” anlayışıyla hareket edilmesi, AB savunma sistemlerinin ve kapasitelerinin birlikte çalışabilirliğini de artıracaktır.
19 Temmuz 2022’de, Avrupa Komisyonu, Avrupa Savunma Sanayii Ortak Tedarik Yasası’nı (EDIRPA) içeren bir düzenleme önerisi sundu. Bu düzenleme, 18 Ekim 2023’te Avrupa Parlamentosu ve Konsey tarafından kabul edildi.
15 Mart 2024’te, Komisyon, EDIRPA Çalışma Programı’nı kabul ederek üç alanda teklif çağrıları başlattı:
- Mühimmat (ör. hafif silahlar, topçu mühimmatı, havanlar, roketler),
- Hava ve füze savunması,
- Platformlar ve eski sistemlerin yenilenmesi.
Bu öncelikler, üye ülkelerle birlikte belirlenmiş ve savunma stoklarının yenilenmesi gibi acil ihtiyaçları karşılamak için düzenlenmiştir. 25 Temmuz 2024 başvuru tarihine kadar, üye ülkeler ve Norveç, EDIRPA çağrılarına yanıt olarak 12 öneri sundu.
EDIRPA Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
1. EDIRPA’nın amaçları nelerdir?
EDIRPA, üye ülkelerin savunma ürünlerini ortaklaşa tedarik etmelerini teşvik eder. Özellikle Ukrayna’ya yönelik Rus saldırısının ardından artan acil ve kritik ihtiyaçları hedef alır. Aynı zamanda, Avrupa Savunma Teknolojik ve Sanayi Tabanı’nı (EDTIB) güçlendirmeyi ve artan talebe yanıt verebilmek için üretim kapasitesini artırmayı amaçlar.
2. Çalışma Programı’nın amacı nedir?
EDIRPA Çalışma Programı, üye ülkeler ve Norveç ile birlikte belirlenen öncelikleri yansıtır. Bu öncelikler, savunma stoklarının yenilenmesi, kapasite artırımı ve Sovyet dönemi ekipmanlarının yerine yenilerinin konulmasını içerir.
3. EDIRPA Çalışma Programı’nın finansman öncelikleri nelerdir?
Toplam 310 milyon Euro’luk bütçe ile üç alanda teklif çağrıları yapılmıştır:
- Mühimmat: 103,2 milyon Euro,
- Hava ve Füze Savunması: 103,2 milyon Euro,
- Eski Sistemlerin ve Platformların Yenilenmesi: 103,2 milyon Euro.
4. Bu bütçe, savunma tedarik ihtiyaçlarını karşılamada yeterli midir?
Program, ulusal savunma bütçelerinin yerini almayı değil, acil savunma ürünleri için iş birliğini teşvik etmeyi amaçlar. AB mali desteği, savunma kapasitelerinin satın alımına değil, üye ülkeler arasındaki ortak tedariklere yönelik iş birliği maliyetlerini karşılamaya yöneliktir.
5. Bu tedarik işlemlerinden kim faydalanacak? AB silah mı alıyor?
Program, üye ülkelerin ve Norveç’in silahlı kuvvetlerinin savunma kapasitelerinin tedarikini destekler. AB ya da Komisyon savunma ürünleri satın almayacaktır.
6. EDIRPA programı ne kadar sürecek?
EDIRPA, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısına yanıt olarak 2024 ve 2025 yıllarında kısa vadeli bir acil durum enstrümanı olarak uygulanacaktır. 5 Mart 2024’te Komisyon, yeni bir savunma sanayi programı (EDIP) önerisi sunmuş ve bu programda ortak savunma tedarikine yönelik destek devam ettirilmiştir.
7. Çalışma Programı kabul edildikten sonra ne olacak?
Avrupa Komisyonu, AB Finansman ve Teklif Portalı’nda çağrıları yayımlayacaktır. Ulusal tedarik makamları, Avrupa Savunma Ajansı ya da ortak tedarik yapacak uluslararası kuruluşlar tekliflerini sunabilir. Seçilen projeler, üç üye ülkeden oluşan konsorsiyumlar tarafından yürütülecek ve AB hibesi alacaktır.
8. Ukrayna ve Moldova, EDIRPA programına nasıl dahil olacak?
Üye ülkeler, EDIRPA Yönetmeliği uyarınca ortak tedarik eylemleriyle ilgili savunma ürünlerini Ukrayna ve Moldova’ya tedarik edebilir.
9. EDIRPA fonlaması ile Avrupa Barış Tesisi (EPF) arasında bir çakışma var mı?
EPF, mevcut savunma sistemlerinin Ukrayna’ya transferini üye ülkelere geri ödeyen bir programdır ve EDIRPA ile çakışmaz. EDIRPA, savunma kapasitelerinin maliyetine değil, ortak tedariklerin iş birliği maliyetlerine odaklanır.
Ortak Savunma ile Daha Güçlü Avrupa
EDIRPA, Avrupa Birliği’nin savunma ihtiyaçlarını karşılamada iş birliği ve yenilikçi çözümlere olan bağlılığını yansıtıyor. Bu program, savunma sanayisini güçlendirerek AB’nin küresel güvenlik tehditlerine karşı daha dayanıklı bir yapıya kavuşmasını sağlayacak.
